جست و جو

هرمان هسه

۱۳۴۱/۵/۱۸ - ۱۲۵۶/۴/۱۱

هرمان هسه (Hermann Hesse) نویسنده، شاعر و نقاش آلمانی‌تبار و یکی از برجسته‌ترین نویسندگان سدﮤ بیستم میلادی بود. هسه در دومین روز از ژوییۀ ۱۸۷۷ میلادی، در شهر کالو در جنوب آلمان به دنیا آمد. خانواده‌اش ریشه‌های مذهبی و فرهنگی پررنگی داشتند؛ پدرش یوهانِس هسه یک تبلیغگر پروتستان و مادرش ماری گوندرت، زنی فرهیخته و اهل هند بود که تجربۀ زندگی در آسیا را داشت. فضای خانوادگی او آمیزه‌ای از مسیحیت سخت‌گیرانه، روحیات عرفانی و علاقه به فرهنگ‌های شرقی بود. همین پس‌زمینۀ متفاوت، از کودکی ذهن هسه را به سوی معنویت و جست و جوی فلسفی سوق داد. او در کودکی بسیار حساس، خیال‌پرداز و در عین حال سرکش بود. بارها با نظام آموزشی خشک پروتستانی درافتاد. هرمان نوجوان مدتی در مدرسۀ علوم دینی لاتین - پروتستان به تحصیل پرداخت، اما نافرمانی‌ها و روح عصیانگرش باعث شد از آنجا اخراج شود. او در نامه‌ای به خانواده نوشت: «می‌خواهم یا شاعری شوم بزرگ، یا هیچ.» پس از رها کردن مدرسه، مدتی به کارآموزی در یک کارگاه ساعت‌سازی و سپس کتاب‌فروشی پرداخت. کار در کتاب‌فروشی‌ها برای او نقطۀ عطفی بود، زیرا دسترسی گسترده‌ای به ادبیات جهان پیدا کرد. او با اشتیاق به خواندن آثار گوته، شیلر، داستایوفسکی، نیچه و متون عرفان هندی و بودایی روی آورد. نخستین کتاب شعر هرمان هسه در سال ۱۸۹۹ با عنوان «رمانس‌ها و غزل‌ها» منتشر شد. این مجموعه گرچه شهرت چندانی برایش نیاورد، اما آغاز مسیری بود که بعدها به موفقیت‌های بزرگ انجامید. او همزمان شروع به نوشتن داستان‌هایی کرد که بیش‌تر به تجربه‌های شخصی‌اش از تنهایی، عشق و تضادهای درونی می‌پرداختند. نخستین موفقیت جدی هسه با رمان «پیتر کامنزینت» در سال ۱۹۰۴ به دست آمد. این رمان، زندگی یک جوان ساده و جستجوگر را روایت می‌کرد که در دل طبیعت، موسیقی و هنر، به دنبال معنا می‌گردد. کتاب بی‌درنگ با استقبال گسترده مواجه شد و هسه را به عنوان نویسنده‌ای نویدبخش مطرح کرد. در همین سال با ماریا برنولی ازدواج کرد و راهی سوییس شد. زندگی خانوادگی او چندان آرام نبود؛ همسرش مشکلات روانی داشت و این موضوع بعدها الهام‌بخش برخی از شخصیت‌های زن در آثار او شد. با آغاز جنگ جهانی اول، هسه در سوییس زندگی می‌کرد. او از منتقدان جدی جنگ بود و مقالات صلح‌طلبانه‌ای نوشت که برایش حملات فراوانی از سوی محافل تندروی آلمانی به همراه داشت. فشارها و مشکلات خانوادگی باعث شد دچار افسردگی شدید شود و به روان‌کاوی روی آورد. او مدتی نزد یکی از شاگردان کارل گوستاو یونگ درمان گرفت و این تجربه، به شدت بر دیدگاه‌های فلسفی و روان‌شناختی آثارش اثر گذاشت. هسه سه بار ازدواج کرد. نخست با ماریا برنولی که به جدایی انجامید. ازدواج دومش با روت ونگر نیز کوتاه‌مدت و پرتنش بود. سرانجام در سال ۱۹۳۱ با نینون دولا شاو، زنی اهل ادبیات، ازدواج کرد. نینون شریک زندگی پایدار او شد و تا پایان عمر همراهش ماند. او در این دوران به نقاشی نیز روی آورد و صدها اثر آبرنگ خلق کرد. هر چند به عنوان نقاش چندان شناخته نشد، اما نقاشی برای او وسیله‌ای درمانی و راهی برای آرامش درونی بود. در سال ۱۹۴۶، کمی پس از پایان جنگ جهانی دوم، به دلیل تأثیر عمیق آثارش در ادبیات جهان و جست و جوی مداوم برای حقیقت انسانی، جایزﮤ نوبل ادبیات به او اعطا شد. هسه در همان سال جایزﮤ گوته را نیز دریافت کرد. او در سال‌های پایانی زندگی خود در شهر مونتانولا در سوییس اقامت داشت و زندگی آرامی را در کنار همسرش گذراند. هرمان هسه در نهمین روز از ماه اوت ۱۹۶۲ میلادی، بر اثر خونریزی مغزی درگذشت و در همان جا به خاک سپرده شد. آثار هسه ترکیبی از رمانتیسم آلمانی، روان‌کاوی یونگی، فلسفۀ شرقی و دغدغه‌های اگزیستانسیالیستی‌ست. او با زبان شاعرانه‌اش، تجربه‌های عمیق انسانی همچون تنهایی، بحران هویت، عشق، معنویت و جست و جوی آزادی را روایت می‌کرد. نوشته‌هایش در دهۀ ۱۹۶۰ در آمریکا و اروپا دوباره محبوب شدند و به نمادی برای جنبش‌های جوانان و جست و جوی معنویت شرقی بدل گشتند. هسه را می‌توان نویسنده‌ای دانست که میان دو جهان ایستاد: سنت غربی و عرفان شرقی. او در آثارش نشان داد که انسان تنها از راه رو به رو شدن با درون خویش و پذیرش تاریکی و روشنایی درون می‌تواند به اصالت برسد.